I. Giới thiệu

Trong lập trình Python, biến (variables) và hằng số (constants) là hai khái niệm cơ bản giúp lưu trữ và quản lý dữ liệu. Bài giảng này sẽ giải thích chi tiết về cách khai báo, sử dụng biến và hằng số trong Python.

variable phát âm tiếng anh /ˈver.i.ə.bəl/

constant phát âm tiếng anh /ˈkɑːn.stənt/

II. Biến (Variables)

1. Khái niệm

Trong Python, biến (variable) cho phép bạn tham chiếu đến một giá trị thông qua tên.

• Biến là tên gọi tham chiếu đến một vùng nhớ chứa dữ liệu.
• Biến giống như một "nhãn dán" đặt cho giá trị trong bộ nhớ
• Bạn có thể sử dụng tên biến để truy cập hoặc thao tác với giá trị đó
• Biến có thể thay đổi giá trị trong quá trình thực thi chương trình.

2. Cú pháp khai báo biến

ten_bien = gia_tri

Ví dụ:

duong_kinh = 10          # Biến kiểu số nguyên (int) 
name = "Alice"  # Biến kiểu chuỗi (str) 
pi = 3.14       # Biến kiểu số thực (float)
chu_vi = pi*duong_kinh # Sử dụng tên biến để truy cập hoặc thao tác với giá trị đó, Biến kiểu số thực (float)

3. Quy tắc đặt tên biến

• Tên biến chỉ chứa chữ cái, số và dấu gạch dưới (_).
• Không bắt đầu bằng số.
• Không trùng với từ khóa Python (if, for, while, ...).
• Phân biệt chữ hoa và chữ thường (age khác so với Age).

Ví dụ hợp lệ:

user_name = "Bob" count1 = 100 _total = 50

Ví dụ không hợp lệ:

1var = 10       # Sai: Do bắt đầu bằng số 
if = "Hello"    # Sai: Do trùng từ khóa

4. Kiểu dữ liệu động (Dynamic Typing)

Python tự động xác định kiểu dữ liệu của biến.

a = 5       # Kiểu int 
a = "Five"  # Chuyển sang kiểu str

III. Hằng Số (Constants)

1. Khái niệm

• Hằng số là giá trị không thay đổi trong suốt chương trình.
• Python không hỗ trợ hằng số cứng, nhưng quy ước đặt tên viết hoa để chỉ hằng số.

2. Quy ước đặt tên hằng số

TEN_HANG_SO = gia_tri

Ví dụ:

PI = 3.14159
MAX_USERS = 100

3. Lưu ý

• Hằng số chỉ là quy ước, không ngăn việc thay đổi giá trị.
• Nên sử dụng module hoặc lớp (class) để định nghĩa hằng số nếu cần bảo vệ giá trị.

Ví dụ:

import constants
print(constants.PI)  # Xuất giá trị hằng số từ module

IV. Bài tập thực hành

1. Khai báo biến và in giá trị

name = "Alice"
age = 25
print("Tên:", name)
print("Tuổi:", age)

2. Tính toán với biến

a = 10
b = 20
sum = a + b
print("Tổng: {}".format(sum))

3. Sử dụng hằng số

PI = 3.14
radius = 5
area = PI * radius ** 2
print("Diện tích hình tròn:", area)

V. Tổng kết

• Biến dùng để lưu trữ dữ liệu có thể thay đổi.
• Hằng số là giá trị không đổi, quy ước viết hoa.
• Python có kiểu dữ liệu động, linh hoạt trong khai báo biến.
• Đặt tên biến/hằng số theo quy tắc để code dễ đọc và bảo trì.

Câu hỏi ôn tập:

1. Biến trong Python khác hằng số như thế nào?
2. Tại sao Python được gọi là ngôn ngữ có kiểu dữ liệu động?
3. Viết một chương trình tính chu vi hình tròn sử dụng hằng số PI.

Chúc các bạn học tốt! 🚀